Dampdruk is de druk die een damp uitoefent wanneer deze in evenwicht is met zijn vloeistof of vaste stof bij een bepaalde temperatuur. Het is een maat voor hoe vluchtig een stof is. Hoe hoger de dampdruk, hoe sneller een vloeistof verdampt.
Belangrijke aspecten van dampdruk:
- Afhankelijk van temperatuur – Als de temperatuur stijgt, neemt de dampdruk toe omdat meer moleculen voldoende energie krijgen om te verdampen.
- Vluchtigheid – Stoffen met een hoge dampdruk (zoals aceton of benzine) verdampen snel, terwijl stoffen met een lage dampdruk (zoals water of olie) langzamer verdampen.
- Kookpunt – Wanneer de dampdruk gelijk is aan de omgevingsdruk, begint een vloeistof te koken.
- Gevaarlijke stoffen – In de ADR-regelgeving is dampdruk belangrijk bij het classificeren van gevaarlijke stoffen, met name voor de bepaling van de gevaren van gassen en vluchtige vloeistoffen.
Dampdruk in de ADR-regelgeving
In het ADR (Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) is dampdruk van belang bij:
- Indeling van stoffen: Stoffen met een hoge dampdruk kunnen snel verdampen en dampwolken vormen, wat risico’s oplevert voor brand, explosie en toxiciteit.
- Vaststellen van de verpakkingsgroep: De dampdruk wordt gebruikt om te bepalen hoe gevaarlijk een vloeistof is.
- Classificatie van gassen: Stoffen met een dampdruk hoger dan 300 kPa (bij 50°C) of 101,3 kPa (bij 20°C) worden als gassen beschouwd.
- Keuze van verpakkingen: Drukvaten of speciale IBC’s kunnen vereist zijn voor stoffen met een hoge dampdruk.
Voorbeelden van stoffen met hun dampdruk
| Stof |
Dampdruk bij 20°C (kPa) |
Toepassing / Risico |
| Aceton |
24 |
Vluchtig, brandgevaarlijk |
| Benzine |
60-90 |
Hoog brandgevaar |
| Ethanol |
5.9 |
Matig vluchtig |
| Water |
2.3 |
Lage dampdruk, verdampt langzaam |
| Propaan |
858 |
Gas onder druk |
| Zwavelzuur |
0.001 |
Lage vluchtigheid, maar corrosief |
| Een stof als benzine verdampt snel omdat de dampdruk hoog is, terwijl zwavelzuur nauwelijks verdampt vanwege de extreem lage dampdruk. |
Veiligheidsrisico’s en maatregelen
- Brand en explosie: Stoffen met een hoge dampdruk (zoals benzine) kunnen bij lage temperaturen al explosieve damp-luchtmengsels vormen.
- Gezondheidsrisico’s: Vluchtige stoffen (zoals oplosmiddelen) kunnen dampen afgeven die giftig of irriterend zijn.
- Opslag en transport: In de PGS15 (opslag van gevaarlijke stoffen) en ADR-regelgeving worden eisen gesteld aan de ventilatie en verpakkingen.
Hoe wordt dampdruk gemeten?
- Reid Vapor Pressure (RVP) – Vooral gebruikt bij brandstoffen.
- Antoine-vergelijking – Wiskundige formule waarmee de dampdruk bij verschillende temperaturen wordt berekend.
- Experiment – Met behulp van een manometer in een afgesloten systeem.
