Cyanogene stoffen zijn chemicaliën die in staat zijn om cyanide vrij te maken. Dit gebeurt vaak door een chemische of enzymatische reactie, bijvoorbeeld wanneer het organisme een bepaalde stof metaboliseert of wanneer een plant beschadigd wordt. Hieronder wat meer details:
Natuurlijke voorkomens:
Veel planten bevatten stoffen die, bij beschadiging of vertering, omgezet worden in cyanide. Deze stoffen worden vaak aangetroffen in de vorm van cyanogene glycosiden. Bekende voorbeelden hiervan zijn:
- Amygdalin in de pitten van perziken, abrikozen en amandelen (vooral bittere amandelen).
- Linamarin in cassave (maniok).
In hun natuurlijke vorm zijn deze stoffen meestal onschadelijk, maar wanneer ze afbreken, komt er cyanide vrij, wat zeer giftig is.
Mechanisme van toxiciteit:
Cyanide verstoort het cellulaire ademhalingsproces door het blokkeren van het enzym cytochroom c oxidase in de mitochondriën. Hierdoor kunnen cellen geen energie meer produceren, wat leidt tot ernstige, vaak fatale, verstoringen in de energievoorziening van het lichaam.
Toepassingen en risico's:
- Voedselveiligheid: Omdat sommige eetbare planten van nature cyanogene stoffen bevatten, is het belangrijk dat deze goed worden verwerkt (bijvoorbeeld door weken of koken) om de potentiële toxiciteit te verminderen.
- Industrieel gebruik: Er bestaat ook het zuivere cyanide (bijvoorbeeld natriumcyanide) dat industrieel wordt gebruikt, bijvoorbeeld in de goudwinning. Hoewel dit niet per se onder de term "cyanogene stoffen" valt, werkt het mechanisme vergelijkbaar in die het cyanide levert.
Kortom, cyanogene stoffen zijn chemische verbindingen die, bij ontleding of metabolisme, cyanide kunnen produceren. Dit cyanide is in lage concentraties al zeer toxisch, waardoor de controle en verwerking van zulke stoffen erg belangrijk is in zowel voedingsmiddelen als industriële toepassingen.
