Aqua-toxiciteit (of water-toxiciteit) verwijst naar de schadelijke effecten van een stof op waterorganismen zoals vissen, algen en schaaldieren. Stoffen met aquatische toxiciteit kunnen ecosystemen verstoren door bijvoorbeeld de groei van algen te remmen, vissen te doden of het zuurstofgehalte in water te beïnvloeden. Dit is vooral relevant voor stoffen die in het milieu terechtkomen via lozingen, lekken of onjuist afvalbeheer.
Classificatie van aqua-toxiciteit volgens GHS en onder andere het ADR
De Globally Harmonized System (GHS) en het ADR (Europese regelgeving voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg) delen aquatische toxiciteit op in acute en chronische toxiciteit:
Acute aqua-toxiciteit
Dit meet hoe snel een stof schadelijk is voor waterorganismen bij korte blootstelling (binnen 96 uur of minder). De toxiciteit wordt ingedeeld op basis van EC50- en LC50-waarden:
- Acute categorie 1 (zeer giftig):
- LC50 of EC50 ≤ 1 mg/L (voor vissen, algen of waterinsecten)
Chronische aqua-toxiciteit
Dit meet de effecten bij langdurige blootstelling aan een stof in het water:
- Categorie 1 (zeer giftig, bioaccumulatie en niet snel afbreekbaar):
- Categorie 2 (giftig, matige afbraak):
- NOEC > 1 mg/L en ≤ 10 mg/L
- Categorie 3 (licht giftig, gedeeltelijk afbreekbaar):
- NOEC > 10 mg/L en ≤ 100 mg/L
- Categorie 4 (mogelijk schadelijk, onvoldoende data):
(NOEC = No Observed Effect Concentration, de hoogste concentratie waarbij geen schadelijk effect optreedt.)
Gevarenpictogrammen (GHS)
Voor stoffen met aqua-toxiciteit wordt het milieugevaar-pictogram gebruikt:
- 🏞 GHS09 (milieugevaar) → "H400: Zeer giftig voor in het water levende organismen."
- ⛔ H410 = Langdurig gevaarlijk voor waterleven (categorie 1).
- ⚠️ H411 - H413 = Minder ernstig, maar nog steeds schadelijk bij langdurige blootstelling.
Voorbeelden van aqua-toxische stoffen
- Zeer giftig (H400/H410): Kwikverbindingen, Atrazine (pesticide), PCB’s, Dioxines
- Middelmatig giftig (H411): Motorolie, Benzylalcohol, Chloorfenolen
- Licht giftig (H412/H413): Sommige farmaceutische stoffen en oplosmiddelen
Waarom is aqua-toxiciteit belangrijk in onder andere het ADR en gevaarlijke stoffenbeheer?
- Voorkomen van milieuschade: Stoffen met aqua-toxiciteit kunnen ecosystemen vernietigen en lange tijd in de natuur aanwezig blijven.
- Regulering van opslag en transport: In ADR kunnen sterk aqua-toxische stoffen vallen onder klasse 9 (Milieugevaarlijke stoffen) met speciale verpakkings- en transportregels.
- Maatregelen bij morsingen: Milieugevaarlijke stoffen moeten correct worden opgevangen en verwijderd om verontreiniging van grond- en oppervlaktewater te voorkomen.
